ایران در صدر مصرف آنتی‌بیوتیک؛ زنگ خطر یک بحران خاموش
به گزارش تادنانیوز؛ روزنامه فرهیختگان نوشت: آنتی‌بیوتیک‌ها از زمان کشف، میلیون‌ها جان را نجات داده‌اند و نقش تعیین‌کننده‌ای در پزشکی مدرن داشته‌اند، اما پزشکان هشدار می‌دهند که این داروهای نجات‌بخش می‌توانند در صورت مصرف نادرست به تهدیدی جدی تبدیل شوند. مصرف بی‌رویه و خودسرانه آنتی‌بیوتیک نه‌تنها اثربخشی آن‌ها را کاهش می‌دهد بلکه زمینه را برای ایجاد «ابرباکتری‌ها» فراهم می‌کند؛ باکتری‌هایی که در برابر دارو مقاوم می‌شوند و درمان بیماری‌های ساده را دشوار و حتی ناممکن می‌کنند.
آژیر قرمز سازمان جهانی بهداشت
سازمان جهانی بهداشت مقاومت میکروبی را بزرگ‌ترین تهدید سلامت جهانی و امنیت غذایی در قرن ۲۱ معرفی کرده است. تولید هر آنتی‌بیوتیک جدید میانگین ۱۰ تا ۱۵ سال زمان و حدود یک میلیارد دلار هزینه دارد؛ بنابراین افزایش مقاومت باکتری‌ها مستقیماً باعث افزایش هزینه‌های درمان، افزایش مدت بستری بیماران و بالا رفتن نرخ مرگ‌ومیر می‌شود.
ایران؛ رکورددار مصرف آنتی‌بیوتیک در جهان
مطابق جدیدترین آمار، ایران بالاترین میزان مصرف آنتی‌بیوتیک را در جهان دارد. مصرف بی‌دلیل و تجویزهای غیرعلمی باعث شده است که بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر کارایی گذشته را نداشته باشند.
براساس داده‌های سال ۲۰۲۵، ایران با ۶۸ دُز مصرف روزانه (DDD) به ازای هر هزار نفر در رتبه اول دنیا قرار دارد. پس از ایران، آفریقای جنوبی با ۵۱ دُز و مصر با ۵۰ دُز در رتبه‌های بعدی هستند. در مقابل، اروپا با مصرف بسیار کمتر قرار دارد؛ کشورهایی مانند بریتانیا (۲۰ دُز)، آلمان (۱۰ دُز) و کشورهای اسکاندیناوی با کمتر از ۱۵ دُز.
این اختلاف فاحش بازتاب‌دهنده مشکلات نظام سلامت ایران است:
• فروش آزاد بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها بدون نسخه
• باور غلط مردم مبنی بر اینکه آنتی‌بیوتیک «درمان سریع» همه بیماری‌هاست
• تجویز آنتی‌بیوتیک از سوی برخی پزشکان برای جلوگیری از نارضایتی بیمار
پیامدهای مصرف نادرست؛ ایجاد نسل جدید باکتری‌های مقاوم
آنتی‌بیوتیک فقط عفونت باکتریایی را درمان می‌کند، نه بیماری‌های ویروسی. مصرف آن برای سرماخوردگی، گلودردهای ویروسی یا تب کودک هیچ فایده‌ای ندارد و حتی می‌تواند عوارض گوارشی، قارچ و ضعف سیستم ایمنی ایجاد کند.
طبق آمار CDC، حدود یک‌سوم مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها کاملاً غیرضروری است. این مصرف اشتباه، سرعت ایجاد مقاومت دارویی را بالا می‌برد و باعث می‌شود باکتری‌ها در برابر داروهای رایج واکنش نشان ندهند.
سازمان جهانی بهداشت هشدار داده اگر روند فعلی ادامه یابد، تا سال ۲۰۵۰ مقاومت میکروبی سالانه موجب مرگ ۱۰ میلیون نفر در جهان خواهد شد.
تفاوت چشمگیر میان کشورهای اروپایی و ایران
مصرف آنتی‌بیوتیک در کشورهای جنوبی اروپا همچنان بالا است. فرانسه، مالت، ایتالیا و اسپانیا حدود ۲۴ تا ۲۵ دُز روزانه مصرف می‌کنند. اما کشورهای شمالی اروپا مانند دانمارک، نروژ و فنلاند مصرفی نزدیک یا کمتر از ۱۵ دُز دارند.
این تفاوت عمدتاً به دلیل فرهنگ درمان، نظارت دقیق سیستم سلامت، برنامه‌های ملی مقابله با مصرف بی‌رویه و استفاده از داروهای با طیف اثر محدود است.
ایران؛ ۳.۵ برابر میانگین جهانی
به گفته آزیتا نبی‌زاده، سرپرست سازمان غذا و دارو:
• گردش مالی آنتی‌بیوتیک‌ها ۱۳ درصد کل بازار دارویی کشور است.
• مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران ۳.۵ برابر میانگین جهانی است.
• ۳۶ درصد نسخه‌های پزشکان حاوی آنتی‌بیوتیک هستند.
پرفروش‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها شامل آموکسی‌سیلین، سفکسیم، کوآموکسی‌کلاو، آزیترومایسین و مروپنم هستند. در نسخه‌ها نیز سفکسیم، مترونیدازول، آموکسی‌سیلین، آزیترومایسین و سیپروفلوکساسین بیشترین سهم را دارند.
عوارض خطرناک مصرف بیش‌ازحد آنتی‌بیوتیک
• افزایش مقاومت باکتری‌ها
• درمان سخت و پرهزینه
• افزایش عفونت‌های شدید
• ازبین‌رفتن باکتری‌های مفید روده
• آسیب به سیستم ایمنی
در آمریکا سالانه بیش از ۲.۸ میلیون عفونت ناشی از باکتری مقاوم رخ می‌دهد که منجر به ۳۵ هزار مرگ می‌شود.
یک بحران خاموش در ایران
مصرف نادرست و بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در ایران به مرحله بحرانی رسیده است. قرار گرفتن کشور در صدر جدول جهانی مصرف، همراه با تجویزهای غیرعلمی و برداشت‌های غلط عمومی، تهدیدی جدی برای آینده پزشکی است. اگر فرهنگ مصرف اصلاح نشود و نظارت بر تجویز و فروش دارو جدی نگیرد، مقاومت میکروبی می‌تواند یکی از مرگبارترین تهدیدهای قرن باشد.
